Асабістыя высілкі і сродкі
Два гады таму Аксана Акуневіч заснавала ў Батумі афіцыйную беларускую школу, дзе дзеці могуць вучыцца па-беларуску, а іх бацькі атрымліваць дазвол на жыхарства (ДНЖ) у Грузіі. Дагэтуль усё трымалася збольшага на яе асабістых высілках і сродках, а таксама на складках бацькоў.
Аксана Акуневіч кажа, што хацела займацца выкладаньнем зь дзяцінства: дзядуля ёй заўсёды казаў, што самая пачэсная праца — настаўнік. Паступіла ў Беларускую політэхнічную акадэмію. Пасьля другога курсу забрала дакумэнты і перайшла на фізфак БДУ. Вучыцца вельмі падабалася, захапілася ядзернай фізыкай.
Але пасьля фізфаку па разьмеркаваньні давялося працаваць у звычайнай школе ў Чыжоўцы. Настаўніца расказвае, што гэта быў час рэфармаваньня адукацыі: пераход на 10-бальную сыстэму, зьявіліся так званыя «штрых-клясы», былі два выпускі ў адзін год. Працаваць у школе не спадабалася. Таму яна стварыла свой уласны курс «Чалавечая фізыка» (Human Physics) паводле амэрыканскай сыстэмы выкладаньня фізыкі. «Апусьціла» вывучэньне фізыкі з шостай клясы спачатку ў пятую, потым ў трэцюю, у плянах было вучыць фізыцы першаклясьнікаў. Аксану запрасілі выкладаць у прыватную школу «Стэмбрыдж».
У 2022 годзе, калі пачалася вайна, праз пагрозы сям’і настаўніца мусіла зьехаць зь Беларусі ў Батумі, дзе ў той час апынулася даволі шмат суайчыньнікаў. Стварыла спачатку шматфункцыянальную беларускую прастору.
«Якраз тады здаваўся ў арэнду прыдатны дом за ўцямныя грошы. Мне заўсёды хацелася мець месца, куды прыходзіш, а там ёсьць штосьці беларускае. Каб не было так „размазана“, як, напрыклад, у Варшаве, а менавіта ў адным месцы. Там былі кінапаказы, розныя імпрэзы, заняткі, ў тым ліку і мае курсы „Чалавечая фізыка“», — узгадвае суразмоўца.
«Мы гатовыя вучыць нават аднаго вучня»
І сама Аксана, і іншыя актывісты дамагаліся, каб у Батумі зьявілася беларуская школа — хадзілі ў грузінскі, аджарскі (Батумі — сталіца грузінскай аўтаноміі Аджарыі) парлямэнты, сустракаліся з дэпутатамі, палітыкамі. Тады ў Батумі адкрылі ўкраінскую школу — пасьля пачатку вайны ў горад прыехала шмат украінцаў. Зь беларускай доўга нічога не атрымлівалася.
У верасьні 2023 году праходзіў фэстываль інтэлектуальнай кнігі «Прадмова», на які прыйшоў грузінскі амбудсмэн. Ён сказаў, што размаўляў з палітыкамі, якія знайшлі школу, гатовую ўзяць беларусаў.
«А гэта ўжо верасень, большасьць людзей вызначылася, дзе будуць вучыцца іхныя дзеці. На фэстывалі „Прадмова“ мы абвесьцілі, што ствараем школу і гатовыя вучыць нават аднаго вучня, каб ня страціць такую магчымасьць. Я ня вельмі гэтага разумею, але ў некаторых бацькоў захоўваецца такое стаўленьне, што навучаньне на беларускай мове — гэта штосьці „местачковае“: бацькі ня вельмі ахвотна аддаюць навучацца па-беларуску. Прычым калі яны прыяжджаюць у Польшчу, то вядуць дзяцей у польскія школы, а зь веданьнем беларускай ім польская значна лягчэй даецца», — дзеліцца набалелым Аксана.
Суразмоўца кажа, што, на шчасьце, тады ўсё ж набралася 8 дзетак — з 1-й па 6-ю клясу. Яны вучыліся 3 дні ў «Аксяродку» (беларускі цэнтар у Батумі) беларускай мове і літаратуры, матэматыцы, прыродазнаўчым навукам. А два дні на тыдзень ў грузінскай школе вывучалі мовы: грузінскую, ангельскую, францускую. Яшчэ Аксана дамаглася, каб ува ўсіх беларускіх клясах былі шахматы і грузінскія танцы, абавязковыя ў кожнай пачатковай школе Грузіі.
Рост утрая
Настаўніца расказвае, што першы год школа адпрацавала з васьмю вучнямі. Падвялі вынікі. І на наступны навучальны год дзеці Аксаны, якія вучыліся ў іншых батумскіх школах, таксама папрасіліся ў беларускую школу.
«Я сваіх дзяцей вучыць не люблю. Але давялося ўзяць іх: спачатку перайшоў малодшы, потым сярэдні і старэйшая дачка. І калі я пісала навучальны плян, рабіла яго з улікам, што важна і для маіх дзяцей. Для мяне акадэмічны складнік вельмі важны.
У наступным навучальным годзе колькасьць вучняў вырасла ўтрая. У нас вучацца 24 чалавекі — з 1 па 10 клясы. Працуюць 12 настаўнікаў. Зьявіўся абавязковы прадмет „Беларускія танцы“; ёсьць параўнальная міталёгія — грузінская, беларуская, клясычная; шмат матэматыкі — па 6 гадзін на тыдзень», — кажа Аксана Акуневіч.
То бок гэта паўнавартасная афіцыйная беларуская школа ў Грузіі, якая дае магчымасьць атрымаць ДНЖ і бацькам, і дзецям. Усе прадметы выкладаюцца па-беларуску.
«Я рэгулярна запрашаю людзей, якія хочуць жыць у Грузіі або працаваць у школе. Адна жанчына некалькі гадоў жыла ў Эгіпце, працавала ў ІТ — і памяняла праграмаваньне на выкладаньне ў нашай школе, пераехала ў Батумі, дзе атрымала ДНЖ», — апавядае заснавальніца беларускай школы.
Арэнда за свой кошт
Заробкі настаўнікам выплочваюцца з складак бацькоў — навучаньне аднаго дзіцяці каштуе 300 даляраў на месяц. Арэнду Аксана аплочвала збольшага з сваіх грошай, назапашаных на кватэру, але яны сканчаюцца.
«За навучаньне сваіх траіх дзяцей я плачу поўны кошт, як усе. Сама я заробку ў школе ня маю. Бываюць яшчэ ахвяраваньні — „Аксяродак“ і школа знаходзяцца ў адным месцы, і людзі, якія нават ужо зьехалі, часам падтрымліваюць нас. Я ведаю, як ў эміграцыі цяжка, і мы вельмі ўдзячныя за кожны лары, за кожны злоты. Бывалі месяцы, калі мы маглі назьбіраць 50% на арэнду, а ў мінулым месяцы атрымалася толькі 20%.
Хацелася б знайсьці чалавека ці кампанію, якія паверылі б у нас і падтрымалі. Ведаеце, сучасны Ізраіль пабудавалі мільянэры, якія жывуць у Амэрыцы. Мару, каб знайшоўся беларускі мільянэр, якому баліць, карціць і хочацца падтрымаць нас, — я жартую… Але фінансавая падтрымка нам вельмі неабходная», — кажа Аксана Акуневіч.
«Пазытыўная дыскрымінацыя»
Настаўніца расказвае, што было б ідэальна, каб налета «прырост» вучняў быў утрая большы, чым летась — да 75–80 вучняў. Бо дзеці растуць хутка, у Аксаны самой трое дзяцей, і ёй вельмі хацелася б, каб у іх было добрае асяродзьдзе, каб ім было з кім быць разам на адной хвалі.
«Я шмат што ўзгадваю з свайго дзяцінства — у школе я сьпявала ў габрэйскім хоры, удзельнічала ў габрэйскіх летніках — гэта было настолькі моцнае пачуцьцё еднасьці! Мне вельмі хочацца стварыць такую ж еднасьць, бо беларускасьць — гэта таксама моц і „пазытыўная дыскрымінацыя“.
Вось зараз мы будзем ладзіць беларускамоўны летнік (ужо трэці год запар), куды запрашаем з розных краінаў беларускіх дзяцей і дарослых, якіх аб’ядноўвае беларуская мова. Мне вельмі радасна, што дзеці паміж сабой працягваюць камунікаваць, калі ўжо скончыўся летнік, калі яны чакаюць наступнага году. Такога ж хацелася б і ад школы», — дзеліцца марамі Аксана Акуневіч.
«У Вільні застанецца, а ў Тбілісі, мусіць, ужо ня будзе»
Беларуская школа ў Варшаве старэйшая за батумскую на адзін год. Яе дырэктар Алесь (прозьвішча не называем у мэтах бясьпекі) у размове з Свабодай запэўнівае, што школа ў чацьвертым сэзоне дакладна будзе працаваць, нягледзячы на фінансавыя цяжкасьці і адсутнасьць грантаў.
«Але пакуль невядома, што будзе з нашымі філіямі. Яны былі ў розных гарадах Польшчы — Кракаве, Гданьску ды іншых, а таксама ў Батумі, у Тбілісі, у Вільні. Праўда, у Беластоку сёлета наша філія не аднавілася. Магчыма, налета штосьці атрымаецца. У Вільні школка дакладна застанецца, а ў Тбілісі, мусіць, ужо ня будзе», — кажа суразмоўца.
Алесь кажа, што абураецца пазыцыяй уладаў Беларусі, нібыта занепакоеных тым, што беларускія дзеці, якія апынуліся за мяжой, ня маюць магчымасьці вывучаць беларускую мову, літаратуру, гісторыю, геаграфію.
«Вялікая ўвага ў нас надаецца менавіта беларускаму кампанэнту. Я падкрэсьліваю: у нас вывучаюцца найперш беларуская мова, літаратура, культура, гісторыя, геаграфія, грамадазнаўства.
У некаторых філіях ёсьць і матэматыка, і фізыка па-беларуску — на жаданьне бацькоў. Да таго ж цікавая культурная частка: дзеці вучацца сьпяваць, танцаваць, займаюцца ў тэатральных гуртках», — заўважае дырэктар школы.
Ён не хавае, што ў 2024/2025 навучальным годзе вучняў паменела. Летась іх было больш за паўтысячы, а сёлета «больш за 200, але менш за 300». Бо істотна зьменшылася фінансаваньне.
«Наша школа сёлета фінансавалася выключна з ахвяраваньняў бацькоў. Раней былі гранты, міжнародная падтрымка. Цяпер няма. Сталых настаўнікаў засталося крыху больш за 10 чалавек», — кажа дырэктар Беларускай школы ў Варшаве.
У мінулую суботу ў школе Алеся прайшло культурна-мастацкае сьвята — завяршэньне навучальнага году. Абвешчаныя вакацыі да верасьня. Якім будзе наступны навучальны год, суразмоўца прагназаваць не бярэцца.
Форум